Tajemnice ratuszowej wieży

Ratusz w Staszowie z 1738 roku

Staszowski ratusz został wybudowany przez Augusta Aleksandra Czartoryskiego w latach 30 XVIII wieku. Niestety nie zachowały się ryciny, które wskazywałyby na ówczesny wygląd wizytówki miasta.  

Wiemy natomiast, że różnił się on od obecnego. Wskazówką są zapiski o przebudowie w 1861 roku, polegającej na skróceniu pękającej wówczas wieży zegarowej. Sam chronometr, ufundowany w 1825 roku przez Alfreda Potockiego, został wtedy przeniesiony na wieżę kościoła Ducha Św., który w sierpniu 1944 roku został uszkodzony w czasie bombardowania. 

Jak więc wyglądał ratusz w początkach XIX wieku? 

Rekonstrukcji pierwotnego wyglądu podjął się kielecki malarz Ryszard Prauss (1902-1955), który na swojej akwareli namalował staszowskie zabytki, m.in interesujący nasz ratusz oraz kościół pw. Św. Bartłomieja w wydaniu gotyckim. 

Fragment akwareli R. Praussa z książki J. Myjaka "Staszów i okolice"

Niestety rekonstrukcja artystyczna zawiera błędy merytoryczne. Choćby dlatego, że boczne przybudówki zostały wykonane dopiero po skróceniu wieży w 1861 roku. W dodatku Wysokość dachu i kominów nie jest proporcjonalna. Od wieków wiadomo bowiem, że komin powinien być wyższy niż kalenica budynku, żeby zminimalizować zagrożenie pożarowej. Niemniej jednak grafika,  jest świetną bazą do rozważań na temat wyglądu ratusza. 

Należy sobie zadać pytanie po co przy, lub w ratuszach budowano wieże? Miały one funkcję reprezentacyjną i obronną, skarbca, czasem więzienia, świadczyły o miejskości. Były punktem obserwacyjnym z którego wypatrywano pożarów, nadciągających burz i wszelkich innych zagrożeń. Z wieży można było dawać sygnały porządkujące czas i życie miasta. Później powszechnie na wieżach montowano zegary, tak jak w Staszowie, gdzie zegar był z czterema cyferblatami (obecny ma dwa). 

Wspierając się narzędziami AI i edycji w programie graficznym podjąłem się rekonstrukcji wyglądu ratusza około 1830 r., czyli już po zamontowaniu zegara, ale jeszcze przed skróceniem wieży. Po przeglądnięciu wielu rycin ratuszy i tym samym wież ratuszowych, wybrałem jako bazę ratusz w Mławie z podobnego okresu. Przeszczepiając jego wieżę, ale zachowując kształt współczesnego zwieńczenia ratusza w Staszowie, które moim zdaniem został przeniesione z pierwotnej wieży. 

Ratusz w Mławie w 1782 roku (około 50 lat młodszy od Staszowskiego)

Nie wiem jaki był pierwotnie dach ratusza w Staszowie bo wraz ze skróceniem wieży, zostały zrobione dobudówki oraz być może zmienione całe poszycie. Mógł być gont, być może nawet (o czym świadczą kominy) mógł być niższy i mniej stromy? Postanowiłem, że jednak pozostanę przy współczesnym kształcie, może w przyszłości pomyślę i spróbuję zmienić jego układ.  

Rekonstrukcja Ratusza w Staszowie w I. poł XIX wieku

Jak się wam podoba Ratusz w Staszowie z okazałą wieżą, a może warto pomyśleć o odbudowie?